• Ո՞ր բառն է ավելորդ, ինչու՞

1. Փոքրիկ, բադիկ, շնիկ, մարդիկ, ուլիկ,

Ավելորդ բառը մարդիկն է, որովհետև իկ մասնիկը կապ չունի փոքրի հետ։

1. ծաղիկ, գնդիկ, մկնիկ , նրբիկ,

Ավելորդ բառը ծաղիկն է, որովհետև իկ մասնիկը կապ չունի փոքրի հետ։

1. գայլուկ, դուդուկ, արջուկ, մարդուկ,

Ավելորդ բառը դուդուկն է, որովհետև ուկ մասնիկը կապ չունի փոքրի հետ։

1. բանջարեղեն, կանաչեղեն, արծաթեղեն, լուսեղեն

Ավելորդ բառը լուսեղենն է, որովհետև մյոսուս բառերը գոյական են, իսկ լուսեղենը ածական։

• Տողերի տեղերը խառնվել են, այնպես դասավորի՛ր, որ առակները վերականգնվեն:

Առակ 1

Այն ուներ կախ ընկած ողկույզներ։ Եվ հեռանալով` ինքն իրեն ասաց. «Դեռ խակ է»: Նա ուզեց դունչը հասցնել խաղողին, բայց չհասավ։ Քաղցած աղվեսը տեսավ խաղողի վազը։ Այսպես էլ որոշ մարդիկ, երբ հաջեղության չեն հասնում, քանի որ ուժ ու կարողություն չունեն, մեղքը գցում են պայմանների վրա:

Քաղցած աղվեսը տեսավ խաղողի վազը։ Այն ուներ կախ ընկած ողկույզներ։ Նա ուզեց դունչը հասցնել խաղողին, բայց չհասավ։ Եվ հեռանալով` ինքն իրեն ասաց. «Դեռ խակ է»: Այսպես էլ որոշ մարդիկ, երբ հաջեղության չեն հասնում, քանի որ ուժ ու կարողություն չունեն, մեղքը գցում են պայմանների վրա:

Առակ 2

Տեսնում ես մեր եղբայր հաճարի և փիճի ծառերը, որոնք թեպետ բազմաճյուղ չեն, բայց դարձյալ քամիներին դիմադրել չեն կարող, որովհետև խորը արմատներ չունեն:- Ի՞նչն է պատճառը, որ դուք ինչքան բարձրանում եք, այնքան խորը արմատներ եք գցում:Իմաստուններից մեկը հարցում արեց ծառերին և ասաց.Եվ ծառերը այսպես պատասխանեցին.- Ինքդ իմաստուն լինելով, ինչպե՞ս է որ չգիտես, որ մենք չենք կարող այսքան ճյուղեր կրել մեզ վրա, եթե խորը արմատներ չգցենք։

 

Իմաստուններից մեկը հարցում արեց ծառերին և ասաց.Եվ ծառերը այսպես պատասխանեցին. — Ի՞նչն է պատճառը, որ դուք ինչքան բարձրանում եք, այնքան խորը արմատներ եք գցում:- Ինքդ իմաստուն լինելով, ինչպե՞ս է որ չգիտես, որ մենք չենք կարող այսքան ճյուղեր կրել մեզ վրա, եթե խորը արմատներ չգցենք։ — Տեսնում ես մեր եղբայր հաճարի և փիճի ծառերը, որոնք թեպետ բազմաճյուղ չեն, բայց դարձյալ քամիներին դիմադրել չեն կարող, որովհետև խորը արմատներ չունեն:

 

• Գրի՛ր նախադասություններ հետևյալ կաղապարով՝

Ածական, գոյական, բայ գոյական

Խելացի տղան մտածում էր դպրոցի մասին։

Բայ, գոյական, բայ

Քայլող տղան ժպտում էր։

Գոյական, բայ, գոյական, բայ, ածական, գոյական

Աղջիկը վազում էր իր շան հետ մտածելով իր նոր շատ մասին։

Կարդա՛ ստեղծագործությունը,
Կատարի՛ր առաջադրանքները

Առաջադրանքներ:
1. Քո կարծիքով հայրը որդուն պիտի սիրի միայն սովորելու՞ համար. ինչու՞:

Իմ կարծիքով ոչ, որովհետև պետք չէ միայն սովորելու համար սիրել։

2. Ինչպե՞ս  կգնահատես Ջուլիոյի արարքը:

Ես Ջուլիոյի արարքը կգնահատեմ լավ։

3. Ինչի՞ց եք հասկանում, որ ծնողների կողմից սիրված եք, և ե՞րբ եք ձեզ անտեսված զգում ընտանիքում:

Ես հասկանում եմ, որ ես ծնողների կողմից սիրված եմ, որովհետև նրանք իմ համար անում են լավ բաներ։

4. Ինչպե՞ս ես աջակցում ընտանիքիդ. պատմիր:

Ես իմ ընանինքին աջակցում եմ, լավ բաներ անելով նրանց հանդեպ։

5. Ի՞նչ է սովորեցնում այս պատմությունը:

Այս պատմությունը սովորեցնում է, որ պետք չէ չսիրել եթե երեխան վատ է սովորում։

1.Նավակի սեփական արագությունը 13կմ/ժ է,իսկ գետի հոսանքի արագությունը `3 կմ/ժ :Նավակը քանի ժամում կգա և կվեռադառնա 65 կմ ճանապարհը կանգնած ջրում:Քանի ժամում նավակը կգա գետի ափին գտնմվող մի նավամատույցից մյուս նավամատույցը և կվերադառնա,եթե նրանց հեռավորությունը 64 կմ է:
65 : 13 = 5
13 + 3 = 16
64 : 16 = 4
13 — 3 = 10
64 : 10 = 6.4
10 + 6.4 = 10.4

2. Գյուղից մինչև քաղաք հեծանվորդը գնաց 4 ժ`20 կմ/ժ արագությամբ:
Ա)Որքան ժամանակում նա կանցնի վերադարձի ճանապարհը, եթե արագությունը մեծացնի 5 կմ/ժ-ով:
20 x 4 = 80
80 : 25 = 3.2
Բ) Որքան ժամանակում նա կանցնի վերադարձի ճանապարհը, եթե արագությունը փոքրացնի 4կմ/ժ-ով:
20 — 4 = 16
80 : 16 = 5
3.Գնացքը 360 կմ հեռավորությունը անցել է 4ժամում, իսկ ավտոբուսը` 90կմ-ը 2 ժամում:Ավտոբուսի արագությունը քանի անգամ է փոքր գնացքի արագությունից:
360 : 4 = 90
90 : 2 = 45
90 : 45 = 2
4. A վայրից B վայր ,որոնց միջև հեռավորությունը 540կմ է, միաժամանակ ուղևորվեցին երկու մեքենա` 90կմ/ժ և 60կմ/ժ արագություններով:
a)Երկրորդ մեքենան առաջինից քանի րոպե հետո կհասնի B վայր
540 : 90 = 6
540 : 60 = 9
9 — 6 = 3
3ժ = 180 րոպե
b) B-ից քանի կմ հեռու կգտնվի երկրորդ մեքենան` առաջին մեքենան B հասնելու պահին:
60 x 6 = 360
540 — 360 = 180
5.40-ից մինչև 400 բնական թվերի մեջ 20-ի բազմապատիկ քանի թիվ կա:
23 թիվ
6.Գտնել 70-ի պարզ բաժանարարների քանակը:
1, 2, 5, 7
7.Գտնել (34,78) միջակայքին պատկանող բոլոր ամբողջ թվերի քանակը:
43
8. Գտնել (-14,28) միջակայքին պատկանող բոլոր ամբողջ թվերի քանակը:
41
9.Գտնել 3/4 և 5/8 թվերի գումարի հակադարձ թիվը:
3/4 + 5/8 = 11/8
8/11
10.Գտնել 3 հայտարարով բոլոր կանոնավոր կոտորակների գումարը:

1/3 + 2/3 = 3/3 = 1

11.72-ը բաժանել 4:5 հարաբերությամբ:

Մարդիկ և կենդանիները շրջակա միջավայրի մասին ամենաշատ տեղեկությունը ստանում են տեսողության միջոցով: Տեսողությունն օգնում է մարդուն տարբերել մարմինների ձևը, չափերը, գույնը, իմանալ` հեռու, թե՞ մոտիկ են գտնվում դրանք, շարժվում, թե՞ անշարժ են:

Տեսողությունն իրականացվում է տեսողական օրգանի՝ աչքի միջոցով: Մարդու աչքը շատ նուրբ և բարդ օրգան է և ունի նկարում պատկերված տեսքը:

Որևէ մարմնից լույսն ընկնելով աչքի մեջ՝ բեկվում է եղջերաթաղանթի, ակնաբյուրեղի ու ապակենման մարմնի կողմից և ընկնում ցանցաթաղանթի վրա: Ցանցաթաղանթի վրա առաջանում է առարկայի փոքրացած, իրական, շրջված պատկերը:

Ցանցաթաղանթում առաջացած գրգիռը հաղորդում է գլխուղեղին, և առաջանում է տեսողական զգացողություն:

Աչքի ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա կլոր անցք` բիբը: Փոփոխելով բիբի բացվածքը` աչքը կարգավորում է իր մեջ մտնող լույսի քանակը:

Արևոտ եղանակին բիբն ունի մոտավորապես 1 մմ տրամագիծ, իսկ մթության մեջ նրա տրամագիծը հասնում է մինչև 1 սմ-ի:

Ուշադրություն

Աչքն  ունի հիանալի հատկություն՝ հարմարում (ակոմոդացիա):

Ակնաբյուրեղի չափը փոխելով` աչքը կարողանում է տեսնել ինչպես հեռու, այնպես էլ` մոտ գտնվող առարկաները:

Նորմալ աչքի համար լավագույն տեսողության հեռավորությունը մոտ 25 սմ է: Այդ հեռավորության վրա մենք առարկան տեսնում ենք առանց աչքը լարելու: Ավելի փոքր հեռավորությունների վրա աչքն էապես լարվում է:

Գլխուղեղը «մշակում է» ցանցաթաղանթի վրա շրջված տեսքով ստացված պատկերներն այնպես, որ մենք դրանք տեսնում ենք ուղիղ դիրքով։

Տեսողության հիգիենա

Աչքը կարևորագույն օրգան է, որն առողջ պահելու համար անհրաժեշտ է պահպանել տեսողության հիգիենայի հետևյալ պարզագույն կանոնները.

● Անհրաժեշտ է տեսողության լարում պահանջող աշխատանքը պարբերաբար ընդհատել և հանգստացնել աչքերը

● Չպետք է երկար հեռուստացույց դիտել կամ աշխատել համակարգչով

● Պետք է գրել և կարդալ լավ լուսավորվածության պայմաններում: Չափից ավելի պայծառ կամ աղոտ լույսը կարող է վնասել աչքերը

● Չի կարելի գրել կամ կարդալ չափից ավելի կռանալով գրքի կամ տետրի վրա: Աչքից հեռավորությունը պետք է լինի 25 սմ

● Գրելիս լույսը պետք է ընկնի այնպես, որպեսզի  ձեռքը ստվեր չգցի աշխատանքային մակերեսի վրա: Աջ ձեռքով գրելիս՝ ձախ կողմից, իսկ ձախ ձեռքով գրելիս՝ աջ կողմից:

● Չի կարելի կարդալ պառկած վիճակում կամ շարժվող տրանսպորտում

Ուշադրություն

Երեխաների մեծ մասը ծնվում է նորմալ տեսողությամբ: Սակայն ժամանակի ընթացքում տեսողության հիգիենայի կանոնները չպահպանելու պատճառով մարդկանց մեծ մասն ունենում է տեսողական խնդիրներ: Դրանցից առավել տարածվածներն են կարճատեսությունը և հեռատեսությունը:

Նորմալ աչքը չլարված վիճակում զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանցաթաղանթի վրա (նկար I):

Կարճատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է  ցանցաթաղանթի առջևում (նկար II):

Կարճատեսությունը շտկելու համար մարդիկ դնում են ցրող ոսպնյակներով ակնոց:

Հեռատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանցաթաղանթի հետևում (նկար III):

Հեռատեսության դեպքում մարդիկ դնում են հավաքող ոսպնյակներով ակնոց:

Դասարանական աշխատանք

1.Ո՞րքան է նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը։

Նորմալ աչքի համար լավագույն տեսողության հեռավորությունը մոտ 25 սմ է: Այդ հեռավորության վրա մենք առարկան տեսնում ենք առանց աչքը լարելու: Ավելի փոքր հեռավորությունների վրա աչքն էապես լարվում է:

2.Թվարկե՛ք մարդու աչքի մասերը և նշե՛ք դրանց նշանակությունը։

Որևէ մարմնից լույսն ընկնելով աչքի մեջ՝ բեկվում է եղջերաթաղանթի, ակնաբյուրեղի ու ապակենման մարմնի կողմից և ընկնում ցանցաթաղանթի վրա: Ցանցաթաղանթի վրա առաջանում է առարկայի փոքրացած, իրական, շրջված պատկերը:

Ցանցաթաղանթում առաջացած գրգիռը հաղորդում է գլխուղեղին, և առաջանում է տեսողական զգացողություն:

Աչքի ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա կլոր անցք` բիբը: Փոփոխելով բիբի բացվածքը` աչքը կարգավորում է իր մեջ մտնող լույսի քանակը:

3.Ձեզ հայտնի ի՞նչ եղանակով են կարճատեսությունը շտկում։

Կարճատեսությունը շտկելու համար մարդիկ դնում են ցրող ոսպնյակներով ակնոց:

4.Ի՞նչ է պետք անել տեսողության արատները կանխելու համար։

Անհրաժեշտ է տեսողության լարում պահանջող աշխատանքը պարբերաբար ընդհատել և հանգստացնել աչքերը, չպետք է երկար հեռուստացույց դիտել կամ աշխատել համակարգչով, պետք է գրել և կարդալ լավ լուսավորվածության պայմաններում: Չափից ավելի պայծառ կամ աղոտ լույսը կարող է վնասել աչքերը, չի կարելի գրել կամ կարդալ չափից ավելի կռանալով գրքի կամ տետրի վրա: Աչքից հեռավորությունը պետք է լինի 25 սմ, գրելիս լույսը պետք է ընկնի այնպես, որպեսզի  ձեռքը ստվեր չգցի աշխատանքային մակերեսի վրա: Աջ ձեռքով գրելիս՝ ձախ կողմից, իսկ ձախ ձեռքով գրելիս՝ աջ կողմից, չի կարելի կարդալ պառկած վիճակում կամ շարժվող տրանսպորտում։

Андраник Озанян рождился в 1865, 25 февраля в Шебинкарахисар. В 1875 году Андраник поступил в родном городе в школу Мушегян и через 7 лет (в 1882 году) окончил её. По окончании школы Андраник женился. Но через год во время родов умирает жена Андраника, а вслед за ней, спустя несколько недель, и их новорождённый младенец. В 1882 году Андраник был арестован за нападение на турецкого жандарма, плохо обращавшегося с армянами. С помощью своих друзей Андраник бежал из тюрьмы. 1884—1886 гг. Андраник жил в Константинополе, где некоторое время работал плотником. С 1888 года Андраник состоял в революционном кружке гнчакистов священника Назарета Кибаряна, с 1891 года около года был членом партии «Гнчак», а затем — партии «Дашнакцутюн», причём дважды прерывал свои отношения с нею.

Կրկնություն

 

Դասարանական աշխատանք

 

1․ Հաշվիր արտահայտության արժեքը․

 

ա) 4 • (-5) • 8 • (-2) • (-4) = -1280   

 

բ) (-5) • (-20) • 3 • (-7) • 2 = -4200  

 

գ) (-7) • (-1) • 3 • (-5) • (-9) = 945    

 

դ) (-1) • 1 • (-6) • (-14) • 5 = -420 

 

2․ Հաշվիր

 

ա) +38 ։ (-19) = -2 

բ) -60 : (-30) = 2 

գ) — 72 : (+8) = -9  

դ) -55 : (-5) = 11 

ե) -300 : (+3) = -100 

զ) +837 : (-1) = -837 

է) 0 : (-14) = 0 

ը) -121 : (-11) = 11    

թ) +39 : (-13) = -3 

 

3․ Գրքում կա 300 էջ։ Անին կարդացել է գրքի 60%-ը։ Գրքի քանի՞ էջ դեռ պետք է կարդա Անին։

300 : 100 = 3
3 x 60 = 180

 

4․ Քարտեզի վրա տեղանքի 130 կմ-ին համապատասխանող հատվածի երկարությունը 10 սմ է:

Որոշիր քարտեզի մասշտաբը:

1300000

5․ Թվի 30%-ը այդ թվի ո՞ր մասն է կազմում։

30 : 100 = 3/10  

 

6․ Ուղղանկյան պարագիծը 900մ է։ Գտիր նրա պարագծի 1%-ը։

900 : 100 = 9

9 x 1 = 9

7․ Խանութը ստացավ 400 կգ գազար:

Աննան գնեց ամբողջ գազարի 5 %-ը, իսկ Արմենը՝ 1%-ը:

Քանի՞ կգ գազար գնեց նրանցից յուրաքանչյուրը:  

400 : 100 = 4

4 x 5 = 20

4 x 1 = 4

 

8. Հաշվիր 

ա) 200-ի 10%-ը

200 : 100 = 2

2 x 10 = 20

բ) 500-ի 5%-ը

500 : 100 = 5

5 x 5 = 25

գ) 5000-ի 70%-ը

5000 : 100 = 50

50 x 70 = 3500

դ) 10000-ի 50%-ը

100000 : 100 = 1000

1000 x 50 = 50000

9. Ուղղանկյան և քառակուսու պարագծերը հավասար են։ Գտիր քառակուսու կողմը, եթե ուղղանկյան չափումներն են՝ 60 սմ և 20 սմ։

160 : 4 = 40

10. Գործարանի երեք արտադրամասում աշխատում են 900 բանվորներ։ Առաջին արտադրամասում բանվորների քանակը 3 անգամ մեծ է, քան երկրորդում, իսկ երրորդում 150-ով փոքր է, քան առաջինում։ Քանի՞ բանվոր է աշխատում ամեն մւ արտադրամասում։

I-3x
II-x
III-3x-150
3x+x+3x-150=900
7x=900+150
X=150
3×150=450
450-150=300

 

Լրացուցիչ առաջադրանք

 

1․ Պանիրը արժեր 1100 դրամ: Որքա՞ն է պանրի նոր գինը 5%-ով էժանանալուց հետո:

2․ Գիրքն ունի 400 էջ, ես կարդացել եմ նրա 25%-ը։ Քանի՞ էջ եմ կարդացել։

3. Մայրուղու երկարությունը 660 կմ է։ Ի՞նչ երկարություն կունենա այդ մայրուղու պատկերումը քարտեզի վրա, որի մասշտաբը 1 ։ 2․750․000 է։

 

4. Որոշիր նշանը

 

ա) (+) : (-) : (-) : (+) = 

 

բ)  (-) : (-) : (+) : (+) = 

 

գ)  (+) : (+) : (+) : (-) = 

 

դ)  (+) : (-) : (-) : (-) = 

 

ե) (-) : (-) : (-) : (-) = 

զ) (-) : (+) : (+) : (-) = 

 

5. Կատարիր գործողությունը

 

ա) 2/5 • 3/7 =  

 

բ) 1/9 • 10/11=

 

գ) 5/12 : 15/6 = 

 

դ) 7/8 : 14/16 = 

6. Գնեցին 40 դրամանոց 4 քանոն և 80 դրամանոց 3 անկյունաչափ ու վճարեցին 500 դրամ։ Որքա՞ն մանր ստացան։

⦁ Տրված է բավիղի հատակագիծը։ Գտե՛ք ելքը՝ ներկելով բավիղի բոլոր փակուղինե

⦁ Դուք բավիղում եք։ Գտե՛ք ելքը՝ օգտվելով բավիղից դուրս գալու հաշվեկանոնից։

 

⦁ Գտե՛ք բավիղից դուրս գալու ճանապարհը

⦁ AC հատվածի երկարությունը AB հատվածի երկարության 60 %-ն է (տե՛ս նկ. 49)։ Ինչի՞ է հավասար AB հատվածի երկարությունը, եթե CB հատվածի երկարությունը 4 սմ է։

100 — 60 = 40

40 : 4 = 10

⦁ A և B կետերի հեռավորությունը 390 կմ է։ Երկու ավտոմեքենաներ միաժամանակ դուրս են գալիս A կետից և շարժվում դեպի B կետը։ Հասնելով B կետը՝ նրանք անմիջապես վերադառնում են A կետը։ B կետից ի՞նչ հեռավորության վրա մեքենաները կհանդիպեն, եթե առաջին մեքենայի արագությունը 80 կմ/ժ է, իսկ երկրորդինը՝ 50 կմ/ժ։

80 — 50 = 30
30 x 3 = 90

⦁ Գտե՛ք ուղղանկյան մակերեսը, եթե յուրաքանչյուր շրջանագծի շառավիղը 3 սմ է:

3 x 2 = 6

6 x 3 = 18

6 x 5 = 30

S = 30 x 18 = 540

157

Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.

• Ստուգում ենք առաջադրանքները:
• Կարդա՛ Ղազարոս Աղայանի ստեղծաործություններից մեկը և գրի՛ր՝

1. ինչի՞ մասին էր այն,

Ստեղծագործությունը երկու այծերի մասին էր, որոնցից մեկը պետք էր անցներ կամուրջով, իսկ մյուսը մնար։ Նրանք իրար հետ կռվում են թե ով է անցնելու և վերջում իրար հետ ընկնում են ջուրը։

1. ի՞նչ հասկացար,

Ես հասկացա, որ երկու այծերը իրար չեն սիրում և չեն էլ զիճում։

1. ի՞նչ սովորեցիր:

Ես ստեղծագործությունից սովորեցի, որ պետք է միմյանց զիճել։