Once upon a time (ժուկով-ժամանակով) there lived a king. This king announced (հայտարարեց) throughout the land:

“I will give half my kingdom (թագավորությանս կեսը) to the man who can tell a lie that I can agree that is a lie.3

A shepherd (հովիվ) came and said, “My father has got a pipe (ծխամորճ). The pipe is very long and he can stir (խառնել) the stars with it».

“That’s possible,” answered the King. “My grandfather had a pipe. He used to (սովորություն ուներ) put one end of it in his mouth and stretch (ձգել) the other up to the sun to light it.”

The man went out scratching (քորելով) his head.

A tailor came and said, “I am sorry, O King, to have come so late. Wind (քամի), storm (փոթորիկ) and lightning (կայծակ) did not let me come early”. I was patching up the crack (ճեղք) of the sky.

“Oh, “I believe it is true” said the King, “but you haven’t patched it very well, for it rained a little again this morning.

This man also went away empty-handed (դատարկաձեռն).

A villager came in with a bag on his shoulder. “What do you want, my good man?” asked the King. “You owe (պարտք լինել) me a bag of gold. I have come for it.” “A bag of gold!” exclaimed (բացականչեց)the King astonished (զարմացած). “That s a lie (սուտ). I do not owe you anything.”

“All right. It is a lie. Then give me half your kingdom.”

“No, no. You’re quite right (Դուք միանգամայն ճիշտ եք). It’s not a lie,” the king tried to correct (ուղղել) himself.

“So I am telling the truth. Then give me the bag of gold.”

Answer the questions:

1. What did the king say to all people?

“I will give half my kingdom to the man who can tell a lie that I can agree that is a lie”

1. Who came first?

First came a shepherd.

1. What did he say?

He said “My father has got a pipe. The pipe is very long and he can stir the stars with it”

1. What was the king’s answer?

“That’s possible,” answered the King.

1. Who came second?

Second came a tailor.

1. What did he say?

He said “I am sorry, O King, to have come so late. Wind, storm and lightning did not let me come early”. I was patching up the crack of the sky.

1. What was the king’s reply?

The king’s reply was “Oh, “I believe it is true, but you haven’t patched it very well.

1. Who came after the tailor?

After the tailor the villager came.

1. What did he tell the king?

He said to the king “You6me a bag of gold”

1. What did the king answer?

The king answer.. “A bag of gold?” That’s a lie. I do not owe you anything.”

I drank Fanta estday.

I ate a burger estday.

I drew a big car.

I gave my friend a new computer.

I rode a hourse estday.

I made a small school.

I bought a new computer.

 

 

Սառցադաշտերի առաջացումը: Երկրագնդի որոշ տեղամասերում, որ­տեղ գրեթե ամբողջ տարին օդի ջերմաստիճանը 0⁰-ից ցածր է, տեղումները թափվում են հիմնականում ձյան տեսքով:

Քանի որ կլոր տարին ցուրտ է, ուստի տեղացած ձյունն ամռանն ամ­բողջովին չի հալվում  և տարեցտարի կուտակվում-ավելանում է: Կուտակ­ված ձյունը ծանրության տակ աստիճանաբար սեղմվում է, խտանում և վե­րածվում սառույցի: Ձյան բազմամյա բնական կուտակումից առաջացած սառցի հսկայական զանգվածը կոչվում է սառցադաշտ:

Սառցադաշտերն զբաղեցնում են ցամաքի մակերևույթի ավելի քան 1/10 մասը և համարվում են երկրագնդի քաղցրահամ ջրի հիմնական շտեմարանը:

Առանձնացնում են սառցադաշտերի երկու տիպ՝ ծածկույթային և լեռնահովտային:

Ծածկույթային կամ մայրցամաքային սառցադաշտերը տարածված են բևեռային և  մերձբևեռային շրջաններում՝ Անտարկտիդայում, Գրենլանդիայում, ինչպես նաև՝ դրանց հարող կղզիներում:

Դրանց հաստությունը կարող է հասնել մի քանի կիլոմետրի: Օրինակ՝ Անտարկտիդայում այն հասնում է մինչև 3-4 կմ:

Սառցադաշտերից դեպի օվկիանոս են սահում,  իջնում առանձին սառ­ցե զանգվածներ, որոնք ցամաքի ափամերձ մասերում օվկիանոսի հսկա ալիքների շնորհիվ պոկվում են և լողում օվկիանոսի ջրերում: Այդ լողացող հսկա սառցասարերն անվանում են այսբերգներ:

Այսբերգները շատ վտանգավոր են նավարկության համար, որովհետև դրանց ծավալի մեծ մասը՝ 3/4-ը, ընկղմված է ջրի մեջ, ուստի հեռվից դիտե­լիս շատ փոքր են երևում: Հայտնի «Տիտանիկ» նավի խորտակումը  1912 թ. պայմանավորված էր հսկա այսբերգի հետ բախմամբ:

Լեռնահովտային սառցադաշտերը տարածված են բարձրալեռնային հովիտներում: Սրանք հանդիպում են աշխարհագրական բոլոր լայնություններում, որտեղ կան բարձր լեռներ: Նույնիսկ ամենատաք մայր­ցամաքի՝ Աֆրիկայի ամենաբարձր գագաթ Կիլիմանջարոյի (5895 մ) վրա կա սառցադաշտ:

Սառցադաշտը ձյան կուտակումից աստիճանաբար ընդարձակվում  մեծանում է, այսինքն՝ կատարում է դանդաղ շարժում:

Լեռնալանջի թեքությամբ սառցադաշտային լեզվակը՝ գետի նմանվող սառույցը, դանդաղ շարժվում է. կարծես սահում է: Սառցադաշտը   շարժվե­լիս կատարում է քայքայիչ աշխատանք:

Սառցադաշտային լեզվակը հովտով շարժվում է ցած և այնտեղ հալ­վում, կուտակում վերևից քայքայված, բերված կոշտ նյութերը՝ առաջաց­նելով թմբեր, որոնք կոչվում են մորեններ: Նման թմբաշարեր շատ կան Եվրոպայի հյուսիսային մասում:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում սառցադաշտեր չկան: Սակայն անցյալում եղել է սառցապատում, որի հետքերը պահպանվել են Արագածի, Գեղամա լեռների բարձրադիր մասերում:

Հարցեր   և  առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է սառցադաշտը: Ինչպե՞ս է առաջանում:

Սառցադաշտերն զբաղեցնում են ցամաքի մակերևույթի ավելի քան 1/10 մասը և համարվում են երկրագնդի քաղցրահամ ջրի հիմնական շտեմարանը:

1. Որո՞նք են սառցադաշտերի երկու հիմնական տիպերը:

Ծածկույթային և լեռնահովտային

1. Ի՞նչ է այսբերգը: Ինչպե՞ս է առաջանում:

Այսբերգը մեծ սառույցի կտոր է և նրանք առաջանում են ցամաքից ծով սահող սառցադաշտերից:

1. Ի՞նչ աշխատանք է կատարում սառցադաշտը:

Սառցադաշտային լեզվակը հովտով շարժվում է ցած և այնտեղ հալ­վում, կուտակում վերևից քայքայված, բերված կոշտ նյութերը՝ առաջաց­նելով թմբեր, որոնք կոչվում են մորեններ:

1.Սովորի՛ր(կրկնի՛ր-վերհիշի՛ր)  Եղիշե Չարենցի  «Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն…» բանաստեղծությունը (առավոտյան ընդհանուր պարապմունքին բոլորս միասին ասելու ենք):

Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն,
Բոլորը թափվել են փողոց.
Լսո՞ւմ եք անուշ մի զնգոց —
Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն։

Դյութում են շրթերը վարդե,
Սրտերը կրակ են ու բոց-
Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն,
Բոլորը թափվել են փողոց:

2․ Գրի՛ր վարժությունները։

1․Կետերը փոխարինի´ր ջ, ճ կամ չ տառերով:

Վերջ, ողջ, նկարիչ, չղջիկ, վայրէջք, հաչոց, խոչընդոտ, թռչուն, թրջել, թռչել, միջև, մինչև, ամբողջ, առաջին, աղջամուղջ:

2․Կետերի փոխարեն գրի´ր տրված բառերից մեկը:

Թոռնիկն արագ թռավ տատի գիրկը: (գիրկ, գիրք) Միաժամանակ երեք գիրք Է կարդում: (գիրկ, գիրք) հորդ անձրևը կտրվելու միտք չուներ: (հորդ, հորթ) հորթը տրտինգ տալով վագեց մոր մոտ: (հորդ, հորթ)

3. Կետերի փոխարեն գրի´ր տրված բառերից մեկը:

Որթերի մեջ անծանոթ մի աղջիկ տեսա: (որդ, որթ) որդերի պատճառով ձկնորսության չգնացի: (որդ. որթ) Շատ հաջող ավարտ ունեցավ մեր ձեռնարկը: (հաջող, հաչող) հաչող շանը կծան չի լինում: (հաջող, հաչող) Երեխայի կտրիչ ատամներն արդեն դուրս էին եկել: (կտրիչ, կտրիճ) Իմ բոլոր կտրիճ ընկերները հավաքվել են այսօր: (կտրիչ, կտրիճ)

• Կարդա՛ «Արծիվն ու կաղնին»  բալլադը:
• Բլոգումդ 5-6 նախադասությամբ գրավոր պատմի՛ր բալլադը:

Բանաստեղծունթյունը նրա մասին էր, որ մար մի արծիվ և մի կաղնի, որոնք իրար հետ կռվում են, թե ով ավելի երկար կապրի կաղինը, թե արծիվը: Վերջում պայման են դնում, որ ով հինգ դար անց ողջ լինի նա էլ կհաղթի: Անցնում են հինգ հարյուր տարին և արծիվը եկավ կաղնու մոտ և տեսավ կաղնուն պարկած: Կաղնին ասում է, որ նա դեռ հինգ հարյուր տարի էլ կապրի, իսկ արծիվը ասում է, որ ավելի լավ է, որ թռչելով և ազատ ապրես քան ընկած հողի վրա ապրես, բայց շատ:

• Անծանոթ բառերը բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:

Համառ — չենթարկվող

• Գրի՛ր, թե ինչ սովորեցրեց քեզ այս բալլադը:

Բալլադը սովորեցրեց, որ ավելի լավ է ապրել ազատ, բայց քիչ քան երկար, բայց ոչ ազատ:

• Դասարանական աշխատանքն ավարտի՛ր՝ Հայոց լեզու 5 գիրք՝ 134,137,138 առաջադրանքները։

https://docs.google.com/document/d/19B6wIKfw_f2CWTw5XlEiUs1VbVgmp0pR/edit#

Բաժիններ
Դասարանական առաջադրանքներ
1․ Գրե՛ք թվանշաններով․
Մեկ հինգերորդ
Մեկ տասնչորսերոդ
Մեկ քսաներորդ
2․ Ուղղանկյան մասերի ո՞ր մասն է ստվերագծված։

1\3, 1\5, 1\16

3․ Քանի րոպե է՝
կես ժամը — 30 րոպե
մեկ երրորդ ժամը — 20 րոպե
քառորդ ժամը — 15 րոպե
-րդ ժամը —
-րդ ժամը —
-րդ ժամը —
4․ Անոթում տեղադրվում է 600գ ջուր։ Այդ անոթի ո՞ր մասը պետք է լցնել, որպեսզի նրա
մեջ լինի 150գ ջուր։

1/4 — րդ
5․ Ո՞ր թիվն է ավելի մեծ ամենամեծ զու՞յգ վեցանիշ թիվը, թե՞ ամենամեծ կենտ վեցանիշ
թիվը։

Ամենամեծ կենտ վեցանիշ
6․ Գտե՛ք ABCD քառակուսու մակերեսը, եթե ստվերագծված պատկերը նույնպես քառակուսի
է։

4 x 4 = 16

7․ Իրար էին խառնել 2լ մորու և 3լ մոշի օշարակներ։ 1լ մորու օշարակը արժեր
1000դրամ, իսկ մոշինը՝ 500դրամ։ Ի՞նչ արժեր 1լ խառնուրդը։

1000 x 2 = 2000

500 x 3 = 1500

2000 + 1500 = 3500

3500 : 5 = 700

Պատ.՝ 700

8․ Երկու թփի վրա նստած էր 16 ճնճղուկ։ Առաջին թփից երկրորդի վրա թռավ 5 ճնճղուկ,
իսկ երկրորդից առաջինի վրա՝ 3-ը։ Դրանից հետո երկու թփերի վրա ճնճղուկների
քանակները հավասարվեցին։ Քանի՞ ճնճղուկ կար յուրաքանչյուր թփի վրա սկզբում։

Առաջին թփի վրա կար 9 ծիտ, իսկ երկրորդի վրա կար 7 ծիտ

Տնային առաջադրանքներ
1․ Գրե՛ք թվանշաններով․
Մեկ հազարերորդ — 1\1000
Մեկ յոթերորդ — 1\7
Մեկ երեսունհազարերորդ — 1\30000
2․ Տրված մեծություններից առաջինը երկրորդի ո՞ր բաժինն է։
րոպե և ժամ — 1\60
օր և շաբաթ — 1|7
միլիմետր և սանտիմետր — 1\10
միլիմետր և մետր — 1\1000
կիլոգրամ և ցենտներ — 1|100
կիլոգրամ և տոննա — 1|1000
3․ Ինչպե՞ս է կոչվում
տոննայի մեկ տասներորդ մասը — ցենտեր
րոպեի մեկ վաթսուներորդ մասը — վարկյան

մետրի մեկ տասներորդ մասը — դեցիմետր
օրվա մեկ քսանչորսերորդ մասը — ժամ
քառակուսի դեցիմետրի մեկ տասհազարերորդ մասը —
4․ 400հա մակերես ունեցող դաշտի մասում ցորեն է ցանված, իսկ մնացած մասում՝ եգիպտացորեն։ Քանի՞ հեկտար մակերեսի վրա է եգիպտացորեն ցանված։

5․ Ո՞րն է այն ամենափոքր բնական թիվը, որը 19-ի բաժանելիս ստացվող մնացորդը
հավասար է 8-ի։

46
Լրացուցիչ
6․ Ուղղանկյան մակերեսը 2475սմ 2 է։ Որքա՞ն է այն ուղղանկյան մակերեսը, որի
երկարությունը 3 անգամ, իսկ լայնությունը 5 անգամ ավելի փոքր է, քան տրվածինը։
7․ Մեքենան յուրաքանչյուր 100կմ ճանապարհին ծախսում է 8լ բենզին։ Քանի՞ լիտր
բենզին է անհրաժեշտ, որպեսզի մեքենան անցնի 250կմ։
8․ Երեք եղբայրներ ունեն 900դրամ։ Կրտսերն ունի 10 դրամով պակաս, իսկ ավագը՝
10դրամով ավելի, քան միջին եղբայրը։ Քանի՞ դրամ ունի նրանցից յուրաքանչյուրը։

Գրի՛ր վարժությունները։

102. Բնակավայր կամ տեղանք ցույց տվող բառերին այնպիսի ածանցներ ավելացրու, որ նոր բառերը տվյալ տեղի բնակիչ իմաստն արտահայտեն:

Օրինակ՝ լեռն — լեռնցի:

Երևան — երևանցի

Քաղաք — քաղաքացի

Վան — Վանեցի

Մուշ — Մշեցի

Աշտարակ — Աշտարակցի

Դվին — Դվինցի

Կարս — Կարսեցի

Գյումրի — գյումրեցի

Լոռի — Լոռեցի

Ամերիկա — Ամերիկացի

Նյու-Յորք — Նյու — Յորքցի

Լոնդոն — Լոնդոնցի

Աար — սարից

Գյուղ — գյուղացի

116. Տրված բաղադրյալ բառերի իմաստներն արտահայտի՛ր բառակապակցություններով:

Օրինակ՝ միաեղջյուր — մի եղջյուր ունեցող:

Վիպագիր — վեպ գրող

Մեծագլուխ — մեծ գլուխ ունեցող

Սրընթաց — արագ ընթացող

Երկերեսանի — երկու երես ունեցող

Զբոսայգի — զբոսնելու այգի

Սրամիտ — սուր միտք ունեցող

Հեռուստացույց — հոռու ցույց

Պահարան — պահելու տեղ

Հայաստանցի — Հայաստանում ապրող մարդ

127. Ի՞նչ սկզբունքով են ընտրված յուրաքանչյուր շարքի բառերը: Բարձրաձայն կարդա´ և գտի՛ր, թե ո՞ր բառը դրան չի համապատասխանում:

Ա. Ամենաերկար, համաեվրոպական, հայելի, ամենաեռանդուն, կիսաեզրափակիչ, կիասեփ, վրաերթ:

Բ. Նայել, վայել, վայելել, վայելք, հայելանման, հայեր, ինքնաեռ, շղթայել, Կայեն, ծառայել:

129. Գրի´ր բառամիջում է ունեցող յոթ բառ: Այդ բառերով կազմի´ր նախադասություններ:

Ես ինքնաթիռից վայրէջք կատարեցի:

Ես Էրեբունի թագարանում ծանոթացա հնէաբանի հետ:

Ամենաէժան միրգը լինում է ամռանը:

Մեր հեռուստացույցը լայնէկրան է:

Պատուհանից լսվում էին երաշտության ելևէջներ:

Ինձ համար ամենաէականը իմ ընտանիքն է:

Իմ գնահատականները ինձ համար անէական են:

130.Գրի´ր բառամիջում о ունեցող յոթ բառ: Այդ բառերով կազմի´ր նախադասություններ:

Այսօր ես գնացի զբոսայգի:

Կեսօրին իմ դպրոցը ավարտվեց և ես գնացի տուն:

Մեզ նախօրօք ասացին մեր քննությունների մասին:

Թութակը կրկնօրինակում էր մարդկանց բառերը:

Կատվի ձագը անօգնական նստած էր փողոցում:

Մեր դպրոցում ուսումը հնգօրյա է:

Ես դպրոցում այլևս չէմ մնում երկարօրյա:

132. Կետերը փոխարինի´ր բ,պ կամ փ տառերով (հարկ եղած դեպքում դիմի´ր ուղղագրական բառարանին):

Նուրբ, սրբել, դարբին, խաբել, թպրտալ, երբներանգ, երբեք, համբուրել, փրփրել, հինգշաբթի, ճամբորդ, դարպաս, ճանապարհ, աղբանոց, իբրև, եղբայր:

133. Կետերը փոխարինի´ր գ, կ կամ ք տառերով (հարկ եղած դեպքում դի´միր ուղղագրական բառարանին):

Թարգմանել, հագուստ, կարք, պարգևատրել, երգիչ, oգուտ, անեծք, սայթակել, զորք, վարքաբեկել, գրկել, ձաքուկ:

• Հ. Թումանյանի «Հսկան» բալլադը նորից կարդա՛:
• Քո պատկերացմամբ նկարի՛ր բալլադը:

• Բալլադը արձակի վերածի՛ր (պատմելով գրի՛ր բլոգումդ):

Կար մի իշխան, որը նրան համարում էր ամենաուժեղն: Մի օր նրան պատմեցին մի հսկայի մասին, որը հայտնվել էր այդ երկրում ու ոչ ճանաչում էր իշխանին ու ոչ էլ ուզում էր ենթարկվել նրան: Հետո իշխանը բարկանում է ու զորքերը հավաքում, որ գնան ու հսկային բատժեն, բայց հսկան ջարդում է զորքերին դնում է իր գրպաները ու գնում տուն: Երբ նրա մայրիկը, որը նույնպես հսկա էր, տեսավ այդ փոքր և վախեցած մարդկանց, որոնց նրա որդին տանջում էր, ու նա հանդիմանեց որդուն, նա ասաց որ ուժեղ լինելը դա չի նշանակում թույլերին տանջել և որքան էլ ուժեղ լինես քեզանից ուժեղը կհայտնվի:

• Բլոգումդ բնութագրի՛ր հսկային  և իշխանին:

Նրանք երկուսն էլ ինքնահավատ էին:

• Ստեղծագործության միջից դո՛ւրս գրիր հիմնական իմաստն արտահայտող տողերը և տեղադրի՛ր բլոգումդ:

Ի՞նչ ես անում էդ խեղճերին,

Բա չե ՞ս տեսնում, թե քո ձեռին
Ոնց են դողում: Ասենք մեծ ես,
Մի՞թե պիտի փոքրին տանջես:
Մեծ թե փոքըր, ինչ էլ լինի,
Ամեն ապրող շունչ կենդանի,

Որ ծընվել է արևի տակ,
Էս աշխարհքում միատեսակ,
Մինը պակաս, մյուսը ավել,
Ողջ էլ գիտեն խընդալ, ցավել,
Չըպարծենա երբեք ոչ ոք,

Թե ինքն անհաղթ մի բան է ջոկ.
Միշտ ուժեղից ուժեղը կա,
Իսկ ամենից ուժեղը՝ մահ…
Բա՛ց թող, որդիս,
Բա՛ց թող՝ գընան,

Ապրեն ազատ
Ուր կամենան:

Ու, հընազանդ մոր խըրատին,
Իսկույն հանեց հըսկա որդին
Իր գըրպանից ձին-ձիավոր,

Իրար խառնած զորքը բոլոր,
Թողեց գընան՝
Ուր կամենան:

• Բալլադը տեսագրի՛ր կամ ձայնագրի՛ր։

 

Բանավոր հաշվարկներ

Առաջադրանքներ-Ամփոփում

1. Թվերը  պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը․
   ա․ (72; 96); — 3
2. բ․  (90; 126); — 3
3. գ․  (108; 198); — 3
4. դ․  (125; 200); — 5
5. ե․  (175; 324); — չկա ընդհանուր բաժանարան

175|5

35|5

7|72

1

324|2

162|2

81|3

27|3

9|3

3|3

1

1. զ․  (40; 56; 72); — 2
2. է.  (120; 140; 189); — չկա ընդհանուր բաժանարան

 

120|2

60|2

30|2

15|3

5|5

1

140|2

70|2

35|5

7|7

1

189|3

63|3

21|3

7|7

1

1. Թվերը  պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը․
   ա․ (88; 104); — 2
2. բ․  (85; 102); — ընհանուր բաժանարար չկա
3. գ․  (31; 40); — ընհանուր բաժանարար չկա
4. դ․  (140; 224); — 2
5. ե․  (45; 48; 81); — 3
6. զ․  (57; 76; 83); — ընհանուր բաժանարար չկա
7. է․  (260; 325; 455) — 13

 

Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը․

1. • ա․ [21; 28] — 7 x 7 x 3 x 4 = 588

1. • բ․  [84; 108] — 2 x 2 x 2 x 2 x 3 x 3 x 3 x 3 x 7 = 9702

1. • գ.  [160; 260] — 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 5 x 3 x 5 — 76800
     • դ․  [14; 35; 42] — 2 x 2 x 7 x 5 x 7 x 2 x 3 x 7 = 41160
       • ե․  [15; 40; 45] — 3 x 5 x 2 x 2 x 2 x 5 x 3 x 3 x 5 — 38160

1. Թվերը  պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը․
   • ա․  [23; 31] — ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկ չկա*
     • բ․   [32; 35] — 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 5 x 7 = 1120
       • գ.   [54; 126] — 2 x 3 x 3 x 3 x 2 x 3 x 3 x 7 = 6804
         • դ․   [48; 36; 54] — 2 x 2 x 2 x 2 x 3 x 2 x 2 x 3 x 3 x 3 x 3 x 3 x 3 = 46656
         • ե․   [51; 68; 85]: — ընհանուր բաժանարար չկա
2. Շրջանաձև վազքուղու մեկնարկային կետից միաժամանակ միևնույն ուղղությամբ դուրս եկան երկու հեծանվորդ։ Քանի՞ րոպեից նրանք նորից կհանդիպեն մեկնարկային կետում, եթե նրանցից մեկը մի լրիվ պտույտը կատարում է 8 րոպեում, մյուսը՝ 10 րոպեում։

Պատ.՝ 40